Mọi người đều biết được than hoạt tính là gì, nó như thế nào và tác dụng của nó ra sao? Than hoạt tính thường được sử dụng trong các sản phẩm tiêu dùng hằng ngày như khẩu trang, túi thơm, đế lót giày, thiết bị lọc nước, lọc không khí… Nghe thật hấp dẫn, nhưng theo các phân tích gần đây cho thấy than hoạt tính sẽ nhanh chóng được bão hòa và không còn khả năng hấp thụ. Vì thế, nó sẽ trở thành kẻ gây hại nếu người dùng tiếp tục sử dụng.

Không nên dùng khẩu trang than hoạt tính khi tham gia giao thông Việt Nam

Theo Wikipedia, than hoat tinh là một chất gồm chủ yếu là nguyên tố carbon ở dạng vô định hình (bột), một phần nữa có dạng tinh thể vụn grafit. Ngoài carbon thì phần còn lại thường là tàn tro, mà chủ yếu là các kim loại kiềm và vụn cát).

Theo KienThuc.Net.Vn, than hoạt tính là một chất rắn có diện tích bề mặt cực kỳ lớn, 1g có diện tích từ 500 – 2.500m2 , chứa hàng triệu lỗ xốp. Nhờ có hàng triệu lỗ xốp trên một diện tích bề mặt nên nó có khả năng hút bám cả chất vô cơ lẫn hữu cơ trên bề mặt còn gọi là sự hấp phụ. Cơ chế “lọc” cơ bản của than hoạt tính trong các sản phẩm tiêu dùng trên là quá trình hấp phụ bao gồm cả hấp phụ vật lý và hấp phụ hóa học.

Các sản phẩm chứa than hoạt tính thường được quảng cáo với nhiều tính năng ưu việt; Khẩu trang than hoạt tính có tính năng ngăn ngừa bụi, các loại hóa chất và các khí độc hại như khí SO2, CO2, H2S… Các khẩu trang này có chứa than hoạt tính hoặc chế từ sợi than hoạt tính.

Không ít người nghĩ rằng than hoạt tính là các hạt than, còn sợi than hoạt tính là được cấu tạo dưới dạng sợi. Nhưng thực sự không phải như vậy, sợi than hoạt tính là các sợi bông hóa học được tấm than hoạt tính và nó được các doanh nghiệp gọi là sợi hoạt tính cho tăng thêm độ hấp dẫn, ly kỳ. Gọi đúng thì phải gọi là sợi than hoạt tính.

Ngoài ra, than hoạt tính còn được sử dụng trong các sản phẩm lọc nước. Than hoạt tính lọc các phân tử hữu cơ hòa tan trong nước bị lưu giữ lại trên bề mặt của than.

Trong quá trình lọc, than hoạt tính chứa và nuôi dưỡng các loại vi khuẩn có khả năng phân hủy các chất hữu cơ dính bám để tạo ra bề mặt tự do, cho phép giữ lại các phân tử hữu cơ mới.

Dùng hết tác dụng, trở thành kẻ gây hại

Bề mặt than hoạt tính sẽ sớm trở thành bảo hòa do không còn khả năng hấp thụ. Do đó, nếu tiếp tục dùng các sản phẩm này có chứa than hoạt tính nó không chỉ vô tác dụng mà còn trở thành kẻ gây hại. Vì có thể những chất độc được than hấp thụ trước đây sẽ được nhả ngược trở lại ( còn gọi là quá trình giải hấp). Điều này sẽ xảy ra trong vòng một vài ngày, vài tuần hay vài tháng còn tùy thuộc vào điều kiện khí hậu và tính chất vật lý ban đầu của than hoạt tính, công nghệ sản xuất các sản phẩm.

Các khẩu trang sợi than hoạt tính thì tác dụng của sợi than hoạt tính chỉ có tác dụng ban đầu và sau hai lần giặt sẽ trở thành thứ vô tác dụng. Không chỉ vô tác dụng mà nó trở thành kẻ gây hại cho chủ nếu như sử dụng tiếp vì than hoạt tính không còn khả năng hấp thụ các vi khuẩn, vi rút, vi nấm và khẩu trang bám đầy bụi. Đây là nguồn ô nhiễm thứ cấp nên không thể sử dụng.

Đối với các sản phẩm lọc nước,than hoạt tính chỉ có thể lọc được một khối lượng nước nhất định. Thời gian sử dụng của các lõi lọc nước này phụ thuộc nhiều vào chất lượng nước đầu vào và tần suất sử dụng. Lời khuyên đối với tuổi thọ của lõi lọc than hoạt tính không nên sử dụng quá 12 tháng. Sau 3 – 6 tháng (tốt nhất là 3 tháng) sử dụng hoặc khi thấy nước hơi ngang hay có mùi nên vệ sinh lõi lọc (theo cách vệ sinh thông thường là mở lõi lọc, dùng bàn chải mềm vệ sinh bên trong miệng lõi và dưới đáy lõi.

Đặc biệt lưu ý, Tránh sử dụng nước nóng chạy qua lõi lọc than hoạt tính bởi nước nóng làm tăng khả năng hòa tan tạp chất, tăng khả năng “hoạt động” của tạp chất khiến than hoạt tính giảm mất khả năng hút bám hiệu quả.

Các tính chất của than hoạt tính được tham khảo ThS. Trần Quốc Tuấn ( Viện Hóa Học Việt Nam )